Od njive do trpeze pomoću UPIS ERP rešenja

Za uspešno planiranje, realizaciju i kontrolu proizvodnje hrane potreban je kvalitetan informacioni sistem izgrađen na najboljoj praksi u ovoj oblasti. IIB je domaća softverska kuća koja postoji duže od 28 godina, tvorac ERP rešenja UPIS, a svoja konsultantska znanja izgradili su u velikoj meri kroz uspostavljanje informacionih sistema u preduzećima koja se bave poljoprivredom i proizvodnjom hrane.

Često se ponavljaju mantre da je “poljoprivreda naša razvojna šansa” i da “Vojvodina može da hrani pola Evrope“. Pomenute tvrdnje nisu bez osnova, ali problem je u tome što se mi, u velikoj meri, bavimo primarnom poljoprivrednom proizvodnjom, gde cene proizvoda nisu visoke, a podložne su promenama na berzi. Da bismo iskoristili sve potencijale, proizvodi treba da prođu kompletan put od uzgoja, eksploatacije, prerade pa do prodaje krajnjem portrošaču. Primena odgovarajućih standarda sistema kvaliteta i praćenje proizvoda “od njive do trpeze” uslov su bez koga se ne može, a kvalitet i konkurentska prednost osiguravaju mesto u tržišnoj utakmici.

Kooperacija u poljoprivredi

Individualni proizvođač uglavnom nema kapital neophodan da bi proizveo velike količine proizvoda. Zbog toga se često udružuje s poljoprivrednim preduzećem koje mu daje u kooperaciju repromaterijale (seme, veštačko đubrivo, gorivo i slično), a dobija ugovorenu količinu proizvoda, u skladu sa odgovarajućim standardima. Sličan princip važi i prilikom uzgoja živine, sitne i krupne stoke.

Softverski podsistem za kooperaciju treba da obuhvati poslove ugovaranja, otkupa, uslužnog skladištenja i zamene poljoprivrednih proizvoda, zatim da omogući kontrolu kvaliteta primljenih proizvoda laboratorijskom analizom proizvoljnog broja uzoraka i potrebnog broja karakteristika, kao i svođenje na standard po pojedinačnom dokumentu, sa detaljnošću koja ide do pojedinačne parcele ili jedinke (grla). UPIS poseduje automatizovane procedure i prilagođene modele za proizvodnju i otkup duvana, šećerne repe, žitarica, uljarica, stoke, ribe, mesa, mleka, voća i povrća, a otvoren je za proširenja pa je moguće dodati i druge specifičnosti.

Obezbeđena je mogućnost vođenja finansijskih i naturalnih kredita, u domicilnoj valuti i u skladu s valutnom klauzulom, koji se prate po ugovorima o kooperaciji i automatski obračunavaju. Ugovor o kooperaciji, ili samo o otkupu poljoprivrednih proizvoda, može se evidentirati na nivou detaljnosti koji omogućava kontrolu kvaliteta proizvoda prema potrebnim standardima.

Ukoliko se ugovara kooperantski odnos sa finansiranjem proizvodnje, sklapaju se posebni ugovori o snabdevanju kooperanta semenom, đubrivom, gorivom, sredstvima za tretiranje useva, hranivom, lekovima… Postoji mogućnost evidentiranja ugovora o višegodišnjem kreditiranju kooperanata, npr. za opremanje mehanizacijom. Moguće ih je pratiti naturalno i vrednosno, povezati s kooperantskim ugovorima i na taj način pratiti povrat sredstava.

Snabdevanje kooperanata

Na osnovu ugovora o snabdevanju, proizvođač sukcesivno preuzima ugovorene potrebne sirovine, čije se izdavanje povezuje za ugovor o snabdevanju, a preko njega sa ugovorom o proizvodnji. Dug za preuzeti repromaterijal izražen je u proizvodu i vrednosno, dinarski i valutno.

Kontrola ugovorene proizvodnje

UPIS omogućava i praćenje ugovorene proizvodnje kod kooperanata. Komercijalisti (instruktori, terenski referenti) na osnovu ugovora prate i evidentiraju tretmane i utrošak preuzetog materijala: semena, đubriva, zaštitnih sredstva po svakoj parceli, odnosno hrane i lekova po grlu. Za ratarsku i povrtarsku proizvodnju moguća je i evidencija plodoreda po parcelama. Ovakav pristup omogućava potpunu kontrolu kvaliteta po standardu za proizvodnju hrane (HACCP).

Prevoz proizvoda

Za ugovoreni prevoz proizvoda od kooperanata u fabriku, preduzeće može da angažuje vlastiti ili eksterni prevoz. Ugovore za prevoz moguće je povezati sa ugovorima o kooperaciji/otkupu. Obračun prevoza na osnovu razdaljine, broja tura i količine radi se automatski, periodično, najčešće mesečno. Troškovi prevoza mogu se vezati za specifičnu isporuku i tretirati kao zavisni trošak nabavke sirovina, prema uslovima iz ugovora.

Sopstvena proizvodnja

Proces počinje od plana ili radnog naloga. Radni nalog proizvodnje lansira se za odabranu kulturu/uzrast, koji sadrži normative materijala, rada ljudi i mašina po operacijama, na željenu parcelu. Tokom proizvodnje evidentiraju se svi stvarni utrošci materijala, energenata, rada ljudi i mašina. Oni se mogu raspodeliti po svakom radnom nalogu, proporcionalno izvršenim operacijama evidentiranim na radnim listama ili direktno. U stočarstvu i ribarstvu, prati se prirast i uzrast, osnovno stado…

Prijem/predaja sopstvene proizvodnje i sirovine od kooperanata

Prijem proizvoda (sirovina) podržava preuzimanja: od kooperanta direktno na centralno mesto (fabrika, silos, hladnjača) ili na privremena prijemna mesta (prizme, otkupne stanice), kao i prenos s privremenog na centralno prijemno mesto. Prijem se vrši preko vage, uz automatsko očitavanje rezultata merenja i štampu kompletne dokumentacije u realnom vremenu.

UPIS takođe omogućava praćenje predate povratne ambalaže (palete, gajbe), kao i najavu prijema koja znatno ubrzava rad na prijemnom mestu.

Kontrola kvaliteta i sledljivost

Kontrola se obavlja analizom uzorka/uzoraka po pojedinačnoj isporuci. Utvrđuje se veličina uzorka (bruto i neto, bez nečistoća), i vrednosti svih karakteristika koje se ispituju za tu vrstu proizvoda (nečistoća, digestija, hekt. težina, masnoća). Pod brojem vaganja unose se ili preuzimaju akvizicijom rezultati analize i tara kamiona, na osnovu kojih se izračunava neto težina i štampa se obračunata potvrda o preuzetoj sirovini. Za neke sirovine čeka se naknadni rezultat analize. Omogućena je akvizicija i preuzimanje analiza direktno iz laboratorije s mernih instrumenata ili posebnih softvera.

Ukoliko je potrebno, zna se tačno koja šarža semena je posejana na koju parcelu, koji vozač kojim traktorom je to obavio i kada, kasnije, za šaržu primarnog proizvoda, gde je predata/uskladištena, kada je potrošena i za koji gotov proizvod, koje šarže kog đubriva/lekova su primenjene gde i kada… Upareno s kontrolom kvaliteta pri proizvodnji ili otkupu, omogućena je kompletna sledljivost sirovina i gotovih proizvoda.

Obračun primljenih proizvoda

Za svako prijemno mesto se, na osnovu izvršenih analiza, kompletiraju prijemne/kantarske potvrde i formiraju prijemnice za proizvode po proizvođaču. Izračunava se neto težina na osnovu važećeg standarda i obračunava se otkupna cena ponderisana kvalitetom na osnovu rezultata analize. Ovi svedeni podaci su osnova za knjiženje obaveze po proizvođaču i zaduženje zaliha. Takođe se na ugovorima ažuriraju primljene količine sa svake parcele.

Obračun cene

Većina troškova u poljoprivrednoj proizvodnji može se evidentirati direktno na svaki proizvodni radni nalog, a ostali indirektni troškovi, npr. zarade i amortizacija mašina, u procesu obračuna stvarne cene automatski se raspodeljuju po ključu (vreme rada čoveka ili mašine), po radu na svakom radnom nalogu.

Uslužno skladištenje proizvoda

Omogućeno je i uslužno čuvanje proizvoda. Usluga se može “prebiti” zamenom s drugim proizvodima (npr. pšenica/brašno) po paritetima iz ugovora. Automatski obračun skladišnine vrši se po ugovorenim uslovima po masi i danu boravka robe. Mogu se obračunati i dodatne usluge sa uskladištenom robom.

Umesto kraja…

UPIS integralno prati i segment održavanja mašina i mehanizacije. Postojeće procedure u kooperaciji i poljoprivrednoj proizvodnji moguće je dodatno automatizovati uvođenjem IoT (“Internet stvari”) tehonogija, koje bi omogućile dodatnu tačnost i kvalitet u raspolaganju podacima i ukupnoj kontroli kvaliteta (meteorološke elemente, uslove čuvanja…). Podrazumeva se da su sve funkcionalnosti kvalitetno praćene odgovarajućim izveštajima i sopstvenim BI sistemom.

Živimo u vremenima kada hrana sve više pojeftinjuje, proporcionalno padu njenog kvaliteta, a sve u cilju zadovoljenja potreba sve većeg broja stanovnika naše planete. Roba budućnosti je zdrava hrana, a da biste dokazali kvalitet, morate da beležite dokaze o istoriji njenog nastanka, što je nemoguće bez sveobuhvatnog informacionog sistema ERP klase.

Ovaj tekst deo je specijala posvećenog digitalizaciji poljoprivrede “Roboti na njivama”. Specijal posvećen ovoj važnoj temi se može čitati potpuno besplatno i nalazi se na ovoj adresi!